آنچه عید قربان یادآوری می کند!

منتشر شده در جمعه, 05 آبان 1391 00:49

نوشته شده توسط امیرحسین فلاح

بازدید: 10006

آنچه عید قربان یادآوری می کند!

انسانی که در مسیر الهی قرار دارد تا وقتی که عبد صالح خداوند نشده است از اولیاء خداوند نخواهد شد.

در چندین سال اخیر نغمه ای گوشنواز ولی باطل ساز شده است که "بشر امروزی برخلاف بشر گذشته های دور و از جمله بشر صدر اسلام به دنبال تکالیفی که بردوش وی قرار دارد نیست و در عوض در جستجوی حقوق و امتیازات خود می باشد اصولا مسأله ی عبودیت در برابر خداوند سبحان مسأله ای است مرتبط با عصر برده داری! و روشن است در این عصر که برده داری منسوخ شده است دیگر سخن گفتن از عبودیت پروردگار متعال جایی ندارد و نادرست است" اگر کسی اندکی با پایه های عرفان اصیل اسلامی بلکه تا حدی با معانی قرآن مجید و روایات نورانی اهل بیت نبوت (علیهم السلام) آشنا باشد اولا از این سخنان شگفت زده می شود و بعد بسیار غمگین که عده ای در بهترین فرض بی اطلاع چگونه راه کمالات روحی انسانها را مسدود می کنند!؟ خداوند متعال در آیه پایانی سوره مبارکه طلاق می فرماید: « اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِكُلِّ شَیْءٍ عِلْمًا »

حضرت آیت الله مکارم – دام ظله- در ترجمه این آیه می فرمایند" خداوند همان کسی است که هفت آسمان را آفرید و از زمین نیز همانند آنها را فرمان او در میان آنها پیوسته فرود می آید تا بدانید خداوند بر هر چیز تواناست و اینکه علم او به همه چیز احاطه دارد" واضح است که تفسیر این آیه مبارکه به ویژه معنای هفت آسمان و همانندی خلقت زمین با آن نیازمند بحثهای دراز دامنی است ولی در هر حال نمی توان در یک مطلب تردید روا داشت و آن اینکه طبق آیه شریفه هدف از تدبیر آسمان و زمین بلکه هدف از خلقت آنها معرفت الله بوده است اینکه آدمی به قدرت و علم بیکران الهی عالم بشود حال این مطلب را در کنار آیه 56 سوره ذاریات قرار دهیم. که می فرماید: و «ما خلقت الجن و الانس الالیعبدون» یعنی جن و انس را خلق نکردم مگر برای آنکه مرا عبادت کنند آری هدف خلقت معرفت الله است  و این معرفت الله ربطی تنگاتنگ دارد با عبادت خداوند متعال.

گفتن آنکه مرحوم علامه شعرانی – قدس سره – می فرماید: روایت شده است که منظور از "لیعبدون" در آیه شریفه "لیعرفون" می باشد که در این صورت عرض ما کاملا قابل تصدیق خواهد بود. برگردیم به آن ساز به ظاهر قشنگ و واقعا نادرست! آری آدمی هم متعجب می شود و هم آزرده خاطر.

اما ربط اینها به عید قربان چیست؟

باید بگوییم شاید خداوند حکیم این روز را که روز جلوه گیری عبودیت حضرت ابراهیم (علیه السلام) آنهم در آن سطح بالا می باشد به عنوان عید قرار داده است تا ما در سرتاسر زندگی توجه به مساله ی بسیار حیاتی و اصلی عبودیت داشته باشیم .

همان عبودیتی که مطابق آیات 60و61 سوره یس صراط مستقیم است " أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْكُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ " ؛ آیا با شما عهد نیستم ای بنی آدم که شیطان را عبادت نکنید همانا او دشمن آشکار است و مرا عبادت کنید این است صراط مستقیم.

در اینجا باید عرض کنیم تمام عظمت حضرت ابراهیم (علیه السلام) مربوط به عبودیت آن جناب است در کتاب اصول کافی حداقل دو روایت نقل شده است که تا حدودی گویای مطلب فوق می باشند یکی از حضرت امام باقر (علیه السلام) و دیگری از حضرت امام صادق (علیه السلام) که در قسمتی از مفاد خود که مربوط به این مقاله می شود با هم یکسان هستند راوی می گوید: حضرت باقر (علیه السلام) فرمودند: "ان الله اتخذه ابراهیم عبدا قبل ان یتخذه نبیا و اتخذه نیبا قبل ان یتخذه رسولا و اتخذه رسولا قبل ان یتخذه خلیلا و اتخذه خلیلا قبل ان یتخذه اماما..." (1) از این روایت شریف چنین دریافت می شود که سیر صعودی مدارج آن حضرت ابتدا از مقام "عبد" بودن شروع شده است. جالب آنکه در حدیث این درجه یک مقام و منزلت معرفی شده است و پس از آن مقام نبوت رسالت خلقت و امامت به آن جناب از طرف خداوند سبحان اعطاء شده است جناب صدر المتألهین – رحمه الله – در شرح حدیث امام صادق (علیه السلام) می فرماید: ...."فمالم یصر عبدا صالحا مطلقا یصرولیا من اولیاء الله...." (2) یعنی انسانی که در مسیر الهی قرار دارد تا وقتی که عبد صالح خداوند نشده است از اولیاء خداوند نخواهد شد.

اما سرّ این درجه از عبودیت چیست؟

به نظر می رسد راز آن در معرفت فراوان به پروردگار هستی نهفته است در نهج البلاغه از حضرت علی بن ابیطالب (علیه السلام) نقل شده است که " .... ان من حق من عظم الله سبحانه فی نفسه و جل موضعه من قبله ان یصغر عنده- لعظم ذلک – کل ما سواه ..." (3) یعنی از وظیفه آن کسی که خداوند سبحان در جانش به عظمت درک شده است و در قلبش دارای جایگاهی با شکوه است آن است که به سبب این عظمت – هر آنچه غیر اوست ناچیز و کوچک قلمداد بشود.

آری یکی از ما سوای خداوند تبارک و تعالی فرزند جوان و دلبند آدمی است. به نظر می رسد معرفت الله آدمی را به عبودیت و تا اعلا درجه ی پیشرفت معنوی می رساند در اینجا تذکر و فقط تذکر – یک نکته دارای اهمیت است و آن اینکه: آدمی باید با یک شناخت ولو ابتدایی به وادی عبودیت پای گذارد و از آن پس افزون بر تلاش های متعارف مثل تفکر و مطالعه با عمل بر اساس تعبّد دائما و به عنایات خداوند کریم معرفت خود را بیشتر و عمیق تر نماید. آنگاه این معرفت درجه ی بالاتری از عبودیت را به ارمغان می آورد. و خلاصه آنکه به نظر میرسد بین معرفت الله و عبادة الله یک هم افزایی وجود دارد.

آری به احتمال فراوان یکی از حکمت های بزرگداشت عید قربان تأمل در مسأله ی عبودیت و آزمایش بزرگی است که حضرت خلیل الرحمان رو سپید از آن بیرون آمدند.

خوبست در پایان یادآور شویم که خوانندگانی که مایل به کسب آگاهی در زمینه فلسفه و تفسیر نوع امتحانات خداوند متعال هستند می توانند به کتاب ارجمند معارف قرآن (خداشناسی) که تنظیم دروس تفسیری حضرت علامه آیت الله مصباح یزدی می باشد مراجعه نمایند.

پی نوشت ها :

1-اصول کافی، ج1، ص175

2- شرح اصول الکافی، ج2، ص430

3-نهج البلاغه خطبه 216

سید علی محمد هاشمی رضوانی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

اضافه کردن نظر