نَسَب شريف حضرت على عليه السّلام
امـّا كـمـالات خـارجـيـّه او يـكـى نسب شريف او است كه پدرش ابوطالب سيّد بطحاء و شيخ قـريـش و رئيـس مـكـّه مـعـظـمـه بـوده و كـفـالت نـمـود حـفـظ كـردن حـضـرت رسـول صـلى اللّه عـليـه و آله و سـلّم را از اَوان صـِغـَر تـا ايـّام كـبـر و آن حضرت را از مـشـركـيـن و كـفـّار، مـحـافـظـت و حـمـايـت مـى نـمـود و تـا او در حـيـات بـود حـضـرت رسـول صـلى اللّه عـليـه و آله و سـلّم محتاج به هجرت و اختيار غربت نشد تا هنگامى كه ابـوطـالب از دنـيـا رحـلت كـرد، بى يار و ناصر شد از مكّه به مدينه هجرت كرد. و مادر امـيـرالمـؤ مـنـيـن عـليـه السـّلام فـاطـمـه بـنـت اسـد بـن هـاشـم بـود كـه حـضـرت رسـول صـلى اللّه عـليـه و آله و سـلم او را بـه رداى خـويـش تـكـفـين فرمود. پسر عمّ آن حـضـرت سـيـّد الاوّلين والا خرين محمّد بن عبداللّه خاتم النّبييّن صلى اللّه عليه و آله و سـلّم بـود و بـرادرش جـعـفر طيّار ذوالجناحين و عمّش حمزه سيد الشهداء(سلام اللّه عليهم اجمعين ) بود.
بـالجـمله ؛ پدرانش ، پدران رسول خدا و مادرانش ، مادران خير خلق اللّه ، گوشت و خونش بـا گـوشـت و خـون او مـقـرون و نـور روحـش بـا نـور او مـتـصـل و مـضـمـوم ؛ پيش از خلق آدم تا صُلْب عبدالمطّلب و بعد از صُلْب عبدالمطّلب در صـُلْب عـبـداللّه و ابـوطـالب از هـم جـدا شـدنـد و دو سـيـّد عـالم بـه هـم رسـيـدنـد، اوّل مـُنـْذِر و ثـانـى هـادى . و ديـگـر از كـمـالات خـارجـيـه او مـصـاهـرت او اسـت كـه رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلّم تزويج فرمود فاطمه عليهاالسّلام را به او كه اشـرف دخـتـران خـويـش و سـيـّده زنـان عـالمـيـان بـود و بـه مـرتـبـه اى رسـول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم او را دوست مى داشت كه از براى آمدن او تواضع مـى نـمـود و از جـاى خـويـش بـرمـى خاست و او را مى بوسيد و مى بوئيد. و معلوم است كه مـحـبـّت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم فاطمه عليهاالسّلام را نه از جهت آن بود كه فـاطمه عليهاالسّلام دختر او بود بلكه از جهت كثرت شرافت و محبوبيت او نزد حق تعالى بود.
شعر :

اين محبت ها از محبت ها جداست

حُبّ محبوب خدا حُبّ خداست

بارها رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلّم مى فرمود كه فاطمه پاره تن من است اذيّت او اذيّت من ، رضاى او رضاى من ، غضب او غضب من است .(83)
ديـگـر از كـمـالات خـارجـيـّه آن حـضـرت حـكـايـت اولادهـاى او اسـت و حـاصـل نـشـد از بـراى احـدى آنـچـه از بـراى آن جـنـاب حـاصـل شـد از شرف اولاد؛ چه آنكه حضرت حسن و حسين عليهماالسّلام كه دو اولاد آن جناب انـد دو امـام و سـيـّد جـوانـان اهـل بـهـشـت انـد و مـحـبـّت حـضـرت رسـول صـلى اللّه عـليـه و آله و سلّم در باب آنها به مرتبه اى بود كه بر احدى مخفى نـيـسـت . و ديـگـر جـنـاب عباس و محمّد و حضرت زينب و امّ كلثوم و غير ايشان كه جلالت و مـرتـبـه ايـشـان اوضـح از بـيـان اسـت و از براى هر يك از جناب امام حسن و امام حسين عليه السّلام اولادهائى بود كه به نهايت شرف رسيده بودند.
امـّا از امـام حسن عليه السّلام ؛ پس قاسم و عبداللّه و حسن مثنّى و مثلّث و عبداللّه محض ونفس زكـيـّه و ابـراهـيـم قـتـيـل بـاخـمـرى و عـلى عـابـد و حـسـيـن بـن عـلى بـن الحـسـن مـقـتـول فـخّ و ادريـس بـن عـبـداللّه و عـبدالعظيم وسادات بطحانى و شجرى وگلستانه و آل طـاوس و اسماعيل بن ابراهيم بن الحسن بن الحسن بن على عليهماالسّلام ملقب به طباطبا و غـيـر ايـشان رضوان اللّه عليهم اجمعين كه در باب اولادهاى امام حسن عليه السّلام اسامى ايشان به شرح خواهد رفت .
و امـّا از جـنـاب امـام حسين عليه السّلام ؛ پس به هم رسيد امامان بزرگواران مانند امام زين العـابـديـن و حـضـرت بـاقـر العلوم و جناب امام جعفر صادق و حضرت امام موسى كاظم و جـناب امام رضا و حضرت محمد جواد و جناب على هادى و حضرت حسن عسكرى و حضرت حجة بن الحسن مولانا صاحب العصر والزّمان صلوات اللّه وسلامه عليهم اجمعين .
اَلْحَمْدُللّهِ الَّذى جَعَلَن امِنَ الْمُتَمسِّكينَ بِوِلا يَةِ اَميرِالْمُؤْمِنين وَالاَئمَّةِ عَلَيْهِم السَّلام .
شعر :

مَو آهِبُ اللّهِ عِنْدي جاوَزَتْ اءَمَلي

وَلَيْسَ يَبْلُغُها قَوْلى وَلا عَمَلي

لَكِنَّ اَشْرَفُها عِنْدي وَاَفْضَلُها

وَلا يَتي لاَميرِالْمُؤْمِنينَ عَلِىُّ(84)

ي ارَبِّ فَاحْشُرْنى فِى الاخِرَةِ مَعَ النَّبِىَ وَالْعِتْرَةِ الطّاهِرَةِ.
خـاتـمـة : مـَرحـُوم مـَغْفُور خُلد مقام عالِم كامِل جَليلُ الْقَدْر صاحب تصانيف رائقه آخوند ملا مـُحـمـّد طـاهـر قـمـى كـه در قبرش در شيخان كبير قم است نزديك جناب زكريّا ابن آدم قمى رحـمـه اللّه قـصـيده اى گفته در مدح حضرت اميرالمؤ منين عليه السّلام موسوم به (مُونس الابـَرار) و در آن اشـاره كـرده بـه بـسـيـارى از فـضـائل آن بـزرگوار و شايسته است كه ما در اين كتاب مبارك به چند شعر از آن تبرّك جسته و اين فصل را به آن ختم كنيم . فرموده :
شعر :

به خون ديده نوشتيم بر در و ديوار

كه چشم لطف ز اَبناى روزگار مدار

مگير انس به كس در جهان به غير خدا

بكن اگر بتوانى زخويش نيز كنار

فريب نرمى اَبناء روزگار مخور

كه هست نرمى ايشان به رنگ نرمى مار

هميشه در پى خواب و خورند و منصب و جاه

كنند مثل عروسان حجله نقش و نگار

چه روز ظاهرشان بر صفا و نورانى

درونشان چو شب تيره رنگ ، تيره و تار

هميشه در پى آزار يكديگر باشند

حسد نموده شعار و نفاق كرده دثار

جميع خسته و بيمار بهر سيم و زرند

دواى علّتشان هست شربت دينار

خورند از سر جرئت حرام از غفلت

نمى كنند لبى تر به آب استغفار

ز روى ذوق چنان مى خورند مال حرام

كه اشتران علف سبز را به وقت بهار

به گوششان نشود آشنا حكايت مرگ

اگر كنى به شب و روز نزدشان تكرار

نمى شوند به مردن از آن جهت راضى

كه كرده اند عمارت در اين شكسته حصار

بهوش باش مرو از پى هوا و هوس

بيا و گوهر ايمان خويش محكم دار

كه ديو نفس تو همدست گشته با ابليس

كه از كف تو ربايند اين دُرّ شهوار

سرت به افسر عزّت بلند كى گردد

زسر برون نكنى تا علاقه دستار

محل امن مدان اين جهان فانى را

برون فرست متاعت از اين شكسته حصار

چُه مرغ خانه مقيم زمين چرا شده اى

اسير خاك مذلّت تو خويش را مگذار

ترا پريدن با قدسيان بود ممكن

بيا و رشته غفلت زبال خود بردار

شود گشوده به رويت درى زخلوت انس

اگر مراقبه سازى شعار و ذكر دثار

خشوع و نيّتِ اخلاص روح اعمال است

عمل چُه دور شد از روح ، طاعتش ‍ مشمار

رياء و سُمْعه بود زهر در مزاج عمل

بيا و يك سر مو زين دو در عمل مگذار

به غير ياد خدا هرچه در دلت گذرد

مرض شمار تو آن را و ناتمام عيار

اسير كاكُل و زُلف بتان مكن خود را

كه روزگار شود بر تو تيره چون شب تار

زديده تا بتوانى بگير گوهر اشك

كه روز حشر بود اين متاع را بازار

زكشتزار جهان قانعم به دانه اشك

مرا به دانه خال بتان نباشد كار

نشسته بر سر راهت اجل سِنان بر كف

ببر پناه به دار الامان استغفار

اگرچه در چمن دهر از كشاكش چرخ

چه خاك راه شدم پايكوب هر خس و خار

زمهر يك سرو گردن بلندتر گشتم

زدم به سر چو گل مهر حيدر كرّار

به تاج مِهْر على سر بلند گرديدم

زآسمان گذرد گر سرم ، عجب مشمار

زذوق مهر على آمده به چرخ افلاك

زبهر او شده سرگرم ثابت و سيّار

محبتش نه همين واجب است بر انسان

شده محبت او فرض بر جِبال و بِحار

زمهر او چه عقيق يمن بود معروف

برند دست به دستش زگرمى بازار

على كه خواند رسول خداش ، خير بشر(85)

در او كسى كه شك آورد، گشت از كفّار

نماز و روزه و حج كسى نشد مقبُول

مگر به مهر على و ائمّه اطهار

به غير تيغ كسش آب در گلو نكند

شود چه دشمن شوريده بخت او بيمار

دلى كه نيست در او مهر مرتضى ، قلب است

شود به مهر على نقد دل تمام عيار

على است صاحب (86)بدر آنكه در ميانه جيش ‍

چُه ماه بَدْر بُد و ديگران نجوم صِغار

على است قاتل عمرو آن دلير كز خونش

گرفت مذهب اسلام دست و پا بنگار

به نور علم على محو گشت ظلمت جهل

به آب تيغ على شد زمين دل گُلزار

شدى سياه رخ منكران (87) خرق فلك

اگر شدى به دم تيغ او سپهر دچار

على است عرش مكانى كه بهربت شكنى

به دوش عرش (88) نشان نبى گرفت قرار

نمود مدح على را به (هَلْ اَتى ) رَحْم ن

چه كرد از سر اخلاص نان خود ايثار

چه داد از سر اخلاص خاتم (89) خود را

نهاد بر سر او تاج (اِنّما) غفّار

دليل اگرطلبى بر امامتش يك دم

به چشم دل بنگر بر حديث يوم الدّار(90)

حديث منزله (91) را وِرْد خويشتن ميساز

كـه مـى كـنـد دل اهل نفاق را افكار

بودامام به حُكم حديث روز غدير

بدين حديث نمايند خاص و عام اقرار

نبى چه وارد خُم گشت بر سر منبر

خليفه كرد على را به گفته جبّار

نهاد بر سر او تاج والِ مَنْ و الاهُ

گرفت از همه امّتان خود اقرار

وليك آنكه با صحبت تهنيت كردى

نمود از پس اقرار خويشتن انكار

على است آنكه خدا نفس مصطفى خواندش (92)

جدا نكرد زهم اين دو نفس را جبّار

ز اتحاد نگنجد ميانشان مويى

ميان اين دو برادر كجاست جاى سه بار

على كه مظهر يَتْلُوهُ ش اهِدٌ آمده است

به غير او، تو كسى را امام خود مشمار

على است (93) هادى هر قوم و ثانى ثقلين (94)

قدم برون زطريق هدايتش مگذار

على به قول نبى هست چون سفينه نوح (95)

به دامنش چه زنى دست ، خوف غرق مدار

بگير دامن حيدر كه آيه تطهير(96)

گواه پاكى دامان اوست بى گفتار

بود امام من آن كس كه در زمان رَسُول

هميشه بود امير مهاجر و انصار

نه آن خلاف شعار آنكه حضرت نبوى

نمود بر سر ايشان اُسامه را سردار

بود امام من آن سرورى كه در خيبر

نبى نمود ثنايش به خوشترين گفتار

عَلَم (97)چه داد به دست على رسول خداى

شدند مضطرب از بيم ضربتش ‍ كفار

شكسته گشت زيك حمله اش عَساكر كفر

زتيغ او بنمودند همچو تير فرار

به دستيارى توفيق دَرْ زخيبر كند

چنانچه كاه برون آورند از ديوار

درى كه بود گران بر چهل نفر افكند

چهل گزش به پى سر به قوّت جبّار

بود امام رسولى كه خواند در موسم

به امر حضرت بارى برائت بر كفار

نه آنكه حضرت جبريل بر زمين آورد

برات غزلش از نزد عالم الاسرار

بود خليفه حق آنكه در تمامى عمر

زحق (98) جدا نشد و حقّ از او نكرد كنار

بود امام من آن آفتاب بُرج شرف

كه كرد از سر اعجاز ردّ شمس دوبار

سخن چه كرد به اخلاص با على خورشيد

ربود گوى تفاخر زثابت و سيار

كسى كه گفت (سَلونى ) سزد امامت را

نه آنكه كرد به (لَوْلا) به جهل خود اقرار

امام اهل معارف كسى تواند بود

كه كرد تربيتش مصطفى به دوش و كنار

هميشه كرد زعلم لَدُنّيش تعليم

بدو سپرد علوم ظواهر واسرار

نمود نام على را دَرِ مدينه عِلمْ

كه تا غلط نكند ابلهى دراز ديوار

به شهر علم ترا حاجتى اگر باشد

بگير راه درش را و كج مرو زينهار

بُود امام مرا بس على و اولادش

مرا به اين و به آن نيست غير لعنت كار

مرا به سر نبود جز هواى خاك نجف

به مصر و شام و صفاهان مرا نباشد كار

شدم به يارى حق سالها مقيم نجف

كه شايد شود آن خاك پاك قبر و مزار

وليك عاقبت از جور دشمنان كردم

از آن زمين مقدس به اضطرار فرار

به حق جاه محمّد به آبروى على

مرا رسان به نجف اى اِله جنّت و نار

اگرچه جمع بود خاطرم به مهر عَلى

اگر به هند بميرم و گر به ملك تتار

هر آن كسى كه به مهر على بود معروف

يقين كنند از او، منكر و نكير فرار

كسى كه چشم شفاعت زمرتضى دارد

به گوش او نرسد غير مژده ازغفّار

زبهر دشمن حيدر بود بناى جحيم

به دوستان على دوزخش نباشد كار

گر اتّفاق به مهر على نمودندى

نمى نمود خدا خلق بهر مردم نار

چه حصر كردن فضل على ميسر نيست

سخن بس است دگر كن به عجز خود اقرار

كسى كه دم زند از فضل بى نهايت او

چه مُرغكى است كه از بحر تَر كند منقار

حديث فضل على را تمام نتوان كرد

اگر مداد(99) شود اَبْحُر و قلم اشجار

گمان مكن كه در اين گفتگو بود اغراق

چنين به ما خبر آمد ز احمد مختار

فصل سوم : در بيان سبب شهادت آن حضرت و ضربت ابن ملجم مرادى عليه اللعنة
مـشـهـور ميان علماى شيعه آن است كه در شب نوزدهم ماه مبارك رمضان سنه چهلم از هجرت در وقـت طـلوع صـبح حضرت سيّد اوصياء على مرتضى عليه السّلام از دست شقى ترين امّت ابـن مـلجـم مـرادى لعين ، ضربت خورد و چون ثُلثى از شب بيست و يكم آن ماه گذشت روح مـقـدّسـش بـه ريـاض جـِنـان پـرواز كـرد و مـدّت عـمـر شـريـفـش شـصـت و سـه سـال بـوده ، ده سـاله بـود كه حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله و سلّم به پيغمبرى مـبـعـوث گـرديـد و بـه آن حـضـرت ايـمـان آورد و بـعـد از بـعـثـت سـيـزده سـال بـا آن حـضـرت در مـكـّه مـانـد و بـعـد از هـجـرت بـه مـديـنـه بـا آن حـضـرت ده سـال در مـديـنـه بـود و پـس از آن بـه مـصـيـبـت حـضـرت رسـول صـلى اللّه عـليـه و آله و سـلّم مـبـتـلا شـد و بـعـد از آن حـضـرت سـى سـال زنـدگـانـى فـرمـود، دو سـال و چـهـار مـاه در خـلافـت ابـوبـكـر و يـازده سـال در خـلافـت عـُمـر و دوازده سـال در خـلافـت عـثـمـان بـه سر برد. و خلافت ظاهريّه آن حـضـرت قـريـب بـه پـنـج سـال كـشـيـد و در اكـثـر آن مـدّت بـا مـنـافـقـان مـشـغـول قـتـال و جـدال بـود و پـيـوسـتـه بـعـد از حـضـرت رسـول صـلى اللّه عـليـه و آله و سـلّم مـظـلوم بود و اظهار مظلوميّت خويش مى فرمود و از كثرت نافرمانى و نفاق مردم خويش دلتنگ بود و طلب مرگ از خدا مى نمود وكَرّةً بَعْد كَرّةٍ از شـهـادت خـود بـه دسـت ابـن مـلجـم خـبر مى داد و گاهى مى فرمود كه چه مانع شده است بـدبـخـت تـريـن امـّت را كـه مـحـاسن مرا از خون سرم خضاب كند؟ و در آن ماه رمضانى كه واقـعـه شـهـادت آن جناب در آن ماه اتّفاق افتاد بر منبر اصحاب خويش رااعلام فرمود كه امـسال به حج خواهيد رفت و من در ميان شما نخواهم بود و در آن ماه يك شب در خانه امام حسن عـليـه السـّلام و يـك شـب در خـانـه امـام حـسـيـن عـليـه السّلام و يك شب در خانه جناب زينب عليهاالسّلام دختر خود كه در خانه عبداللّه بن جعفر بود افطار مى فرمود و زياده از سه لقـمـه تـنـاول نمى فرمود، از سبب آن حالت مى پرسيدند مى فرمود: امر خدا نزديك شده است مى خواهم خدا را ملاقات كنم و شكم من از طعام پر نباشد و بعضى نگاشته اند كه يك روز از بالاى منبر به جانب فرزندش امام حسن عليه السّلام نظرى افكند و فرمود: اى ابا مـحـمـّد! از اين ماه رمضان چند روز گذشته است ؟ عرض كرد: سيزده روز؛ پس به جانب امام حـسـيـن عـليـه السّلام نظرى كرد و فرمود: اى اباعبداللّه از اين ماه رمضان چند روز مانده ؟ عرض كرد: هفده روز؛ پس حضرت دست بر محاسن شريف خود زد و در آن روز لحيه آن جناب سفيد بود و فرمود: وَاللّهِ لَيَخْضِبُه ا بِدَمِه ا اِذِ انْبَعَثَ اَشْق يه ا؛ به خدا قسم كه اشقى امّت ، اين موى سفيد را با خون سر خضاب خواهد كرد! پس اين شعر را انشاد فرمود:
شعر :

اُريدُ حَياتَهُ وَيُريدُ قَتْلي

عَذيرَكَ من خَليلِكَ مِنْ مُرادٍ(100)

وامـّا كـيـفـيـّت مـقـتـل آن حـضـرت چـنـانـكـه جـمـاعـتـى از بـزرگـان نـقـل كرده اند چنين است كه گروهى از خوارج كه از آن جمله عبدالرّحمن بن ملجم بود بعد از واقـعـه نـهـروان در مكّه جمع شدند و هر روز اجتماعى مى كردند و انجمنى مى ساختند و بر كشتگان نهروان مى گريستند، يك روز در طى سخن همى گفتند: على و معاويه كار اين امّت را پريشان ساختند اگر هر دو تن را مى كشتيم اين امّت را از زحمت ايشان آسُوده مى ساختيم ؛ مردى از قبيله اشجع سر برداشت و گفت : به خدا قسم كه عمرو بن العاص كم از ايشان نـيـسـت بـلكـه اصـل فساد و ريشه فتنه اوست ؛ پس سخن بر اين نهادند كه هر سه تن را بـايـد كـشـت ، ابـن مـُلجم لعين گفت : على را من مى كشم ؛ حجّاج بن عبداللّه كه معروف به (بـُرْك ) بود، كشتن معاويه را به ذمّه خويش نهاد، و (دادويه ) كه معروف به عمرو بن بـكـر تـمـيمى است ، قتل عمرو عاص را بر ذمّه نهاد؛ چون عهد به پاى بردند با هم قرار دادند كه بايد هر سه تن در يك شب بلكه در يك ساعت كشته شوند و سخن بر اين نهادند كـه شب نوزدهم ماه رمضان هنگام نماز بامداد كه ايشان حاضر مسجد شوند در انجام اين امر اقدام نمايند؛ پس يكديگر را وداع كرده (بُرْك ) طريق شام گرفت و عمرو سفر مصر كرد و ابـن مـلجـم لعـيـن بـه جـانـب كوفه روان شد و هر سه تن شمشير خود را مسموم ساختند و مـكنون خاطر را مكتوم داشتند و انتظار روز ميعاد مى بردند تا گاهى كه شب نوزدهم رسيد. بـامـداد آن شـب بـُرك بـن عـبـداللّه بـا شـمـشـيـر زهـر آب داده داخـل مـسجد شد و در ميان جماعت از قفاى مُعاويه بايستاد آنگاه كه معاويه به ركوع يا به سجود رفت تيغ بكشيد و بر ران او زده معاويه بانگى در داد و در محراب در افتاد مردمان در هـم رفـتـنـد و (بـرك ) را بـگرفتند و معاويه را به سراى خويش بردند و طبيب حاذق حـاضر كردند چون طبيب زخم او را ديد گفت : اين ضربت از اثر شمشير زهر آب داده است و عـِرْق نـكـاح را آسـيـب رسـيـده اسـت اگـر خـواهـى ايـن جـراحـت بـهـبـودى پـذيـرد و نـسـل تـو مـنـقـطع نشود بايد با آهن سرخ كرده موضع جراحت را داغ كرد آنگاه مداوا كرد و اگر چشم از فرزند مى پوشى با مشروبات معالجه توان كرد، معاويه گفت : مرا تاب و تـوان نـيـسـت كـه با حديده محماة صبر كنم و مرا دو فرزندم يزيد و عبداللّه كافى است ؛ پـس او را بـا شـراب عـقـاقـيـر مـداوا كـردنـد تـا بـهـبـودى يـافـت و نسل او منقطع گشت و بعد از صحّت ، امر كرد تا از بهر او در مسجد مقصوره اى بنا كردند و پاسبانان بگماشت تا او را حراست كنند؛ پس (بُرْك ) را حاضر ساخت و فرمان داد تا سـر از تـنـش بـرگـيرند گفت : الامان و البشارة ! معاويه گفت : چيست آن بشارت ؟ گفت : رفيق من رفته است كه على را در اين وقت بكشد اكنون مرا حبس كن تا خبر رسد اگر على را كـشـتـه انـد آنـچـه خـواهـى بـكـن و اگـرنـه مـرا رهـا كـن كـه بـروم عـلى را بـه قتل رسانم و سوگند ياد كنم كه باز به نزد تو آيم كه هرچه خواهى در حقّ من حكم كنى ؛ پس بنابر قولى معاويه امر كرد تا او را حبس ‍ كردند تا گاهى كه خبر شهادت اميرالمؤ منين عليه السّلام رسيد به شكرانه قتل على عليه السّلام او را رها كرد.
امّا عمرو بن بكر چون داخل مصر شد صبر كرد تا شب نوزدهم شهر رمضان برسيد پس با شـمـشـيـر مـسـمـوم در مـسـجـد جـامـع درآمـد و بـه انـتظار عمروعاص نشست از قضا در آن شب عـمـروعـاص را قـولنـجـى عارض شد و نتوانست به مسجد رفت ، پس ‍ قاضى مصر را كه خارجة بن ابى حبيبه مى گفتند به نيابت خويش به مسجد فرستاد، خارجه به نماز ايستاد عـمـروبـن بـكـر را چنان گمان رفت كه پيشنماز عمروعاص است شمشير خود را كشيد و بر خـارجـه بـدبـخـت فرود آورد و او را در خون خود بغلطانيد و همى خواست تا فرار كند كه مردم او را بگرفتند و به نزد عمروعاص ، او را بردند؛ عمروبن العاص فرمان داد تا او را بـكـشند آن ملعون آغاز جزع نمود و سخت بگريست ، گفتند: هنگام مرگ اين گريستن چيست مگر ندانستى كه جزاى اين كار هلاكت است ؟ گفت : لاواللّه ! من از مرگ هراسان نشوم بلكه از آن مـى گريم كه بر قتل عمرو ظفر نيافتم و از آن غمگينم كه (بُرْك ) و (ابن ملجم ) به آرزوى خويش رسيدند و على و معاويه را به تيغ خويش گذرانيدند، عمرو گفت تا او را گـردن زدنـد و روز ديـگر به عيادت خارجه رفت و او هنوز حشاشه جانى باقى داشت ، رو بـه عـمـروعـاص كـرد و گـفـت : يـا ابـا عـبـداللّه ! هـمـانـا ايـن مـرد اراده نـداشـت جـز قتل ترا، عمرو گفت : لكن خداوند اراده كرد خارجه را.