بایسته های عرصه مداحی در ایام ماه محرم

منتشر شده در یکشنبه, 08 دی 1392 22:53

نوشته شده توسط کارگروه فرهنگی

بازدید: 2235

روزنامه کیهان در بخش دوم گزارش خود درباره مداحی به مناسبت ماه محرم نوشته است: مداح باید عاشق خود ساخته ای باشد که با خصلت های اخلاقی نیک بیش از صوت و شعر زیبایش محفل را تحت تاثیر قرار داده، برای جوانان پر شور هیئتی طرحی نو در انداخته و الگویی عملی قرار گیرد.

در ادامه این گزارش که بخش نخست آن نیز در ستون دیگر رسانه های ایرنا انتشار یافته، آمده است: زحمات و خدمات این قشر بر هیچ کس پوشیده نیست.

اما نباید با بدعت گذاری های تحریف آمیز این مسیر صادقانه و تاثیرگذار به بیراهه ها کشیده شود.مداح خود باید عارف،شاعر، اخلاقمدار و صادق باشد تا مجلس او بی نظیر گردد و از اقصی نقاط دل ها را به سوی خود بکشاند. مداحی که وارسته نباشد قادر نخواهد بود بر دل ها اثر بگذارد و ردی همیشگی از خود بر جا بگذارد. هر چه مداح در دستگاه امام حسین (ع) مخلص تر و وارسته تر باشد،بُرد تاثیرگذاریش بیشتر خواهد شد.

اکثر مداحان شناخته شده قدیمی و شعرایی که نوحه عاشورایی می نوشتند با علمای دین و اخلاق در ارتباط بوده اند. این طور نبوده که مداح و روحانیون سخنران جلسه بی ارتباط با هم باشند.بر ای مثال حبیب ا... چایچیان متخلص به “حسان“ اشعار عاشورایی خود را نزد علمای بزرگ و عالیقدری نظیر علامه امینی و علامه طباطبایی می برده تا نظر این بزرگان را جویا شود.

سایت مداحان قم؛برای خلق یک اثر بی نظیر در وادی مداحی نیازمند نظارت و نظر چندین کارشناس کار کشته هستیم. یک کارشناس باید از لحاظ صنایع ادبی شعر را بررسی کند،دیگری کارشناس محتوایی باشد و حتی حضور یک آهنگ ساز متعهد برای ساخت ریتم ضروری است.

مداحی و نقش آن در مکتب حسینی

به تعبیر مقام معظم رهبری:«جامعه مداح و ذاکر و ستایشگران اهل بیت،طبقه‏ای هستند که در سایه این روش،بیشترین تاثیر را در تعمیق فرهنگ و معارف اسلامی در ذهن مردم دارند.قضیه،فقط قضیه شعر خوانی نیست.مساله،مساله پراکندن مدایح و فضایل و حقایق در قالبی است که‏برای همه شنوندگان،قابل فهم و درک باشد و در دل آنها تاثیر بگذارد.»

ائمه(ع)از مداحان و ذاکران، تقدیر و تشویق می‏کردند،صله می‏دادند،دعا می‏کردند و برای این کار،فضیلت و ثواب بسیار می‏شمردند. امام‏صادق‏«ع‏»فرموده است:«الحمد لله الذی جعل فی الناس من یفد الینا و یمدحنا و یرثی‏لنا».

خدا را سپاس که در میان مردم،کسانی را قرار داده که به سوی ما می‏آیند و ما رامدح و مرثیه می‏گویند.

حضرت رضا(ع‏) در تشویق دعبل به مرثیه خوانی در ایام عزای‏ حسینی فرمود:«یا دعبل!احب ان تنشدنی شعرا فان هذه الایام حزن کانت علینااهل البیت‏» ای دعبل،دوست دارم برایم شعر بسرایی و بخوانی،چون این روزها،روزهای اندوه ما اهل بیت است.

مداحی نوعی الگو دادن به مخاطبان و شخصیت‏پردازی اجتماعی و الگویی برای جامعه ارزشی است،سنگری برای نشرفضیلت ها در قالبی مؤثر و فراگیر نسبت‏به همه است و مداحان به خاطر اهمیت کارشان درجامعه و در شکل دهی افکار و عواطف،نقش مهمی دارند و فلسفه اساسی مداحی،ترویج‏خوبی ها و تبیین روحیه‏های والای شهیدان کربلا و دمیدن روح تعهد و حماسه درشیعه است و یک عشق و ایمان است،نه یک حرفه و شغل.

مداحان قم؛ رسالت مقدس مداحان در عصر حاضر عبارت است از: استفاده شایسته از عواطف پاک مردم و جهت دادن به آنها در مسیر پاکی وتهذیب و تقوا. تعمیق محبت ها و عشق های درونی به انسان های اسوه و پاک. روشنگری افکار جامعه و هدایت‏ به ارزش ها و خوبی ها و تقویت ایمان مردم. حفظ و اشاعه فرهنگ شهادت از طریق یاد شهدای کربلا و شهدای انقلاب وجنگ و طرح معارف اسلام و انقلاب و خط امام و رهبری و مسؤولیت های‏اجتماعی.

راز ماندگاری در عرصه مداحی؛ویژگی های اخلاقی و معرفتی

مداح به تناسب و اقتضای زمان وحال بخواند.آنچه باید بخواند،نه آنچه می خواهند بخواند.اهل غُلو نباشد ولی در عین حال کم نگذارد و حق مطلب را بیان کند.

وحید موسی پور یک کارشناس مذهبی درتوصیف خصوصیات و ویژگی های مداح اهل بیت(ع) ضمن بیان مطالب بالاادامه می دهد:«همیشه با طهارت باطنی وظاهری باشد و قبل ازمجلس حتماً استغفار کند. معرفت و شناخت همه جانبه نسبت به اهل بیت (ع) را مد نظر قرار دهد. از لحاظ سیاسی و اجتماعی اطلاعات او نسبت به جهان اسلام به روز باشد.اهل سوز و اشک باشد.از آتش دل او دل ها بسوزد.»

وی در باب آمادگی قبلی مداح برای اجرا می گوید:«شعر،مضمون،سبک و ریتم در خور شان مجلس آقااباعبدالله...(ع) انتخاب کند. از خودبینی و حسادت پرهیز جدی داشته باشد.مأیوس و زود رنج نباشد.اگر موفقیتی چشمگیر نداشت،ناامید نشده در برابر ناملایمات از میدان به در نرود.مأنوس با قرآن باشد.علاوه بر برکات بی شماراُنس با اهل بیت (ع) و قرآن مجید که راهگشای انجام درست رسالت مداحی است،اهل توسل باشد.خلوت خود را همیشه پررونق با اشک و اِنابه کند.اهل دنیا نباشد،روضه فروشی نکرده ضمنا رد احسان هم نکند. در انتخاب مضمون شعر و شعر مناسب وسواس داشته باشد. بیش از ریتم و سبک به عمق مطلب دقت کند وهدف از بهره گیری ازهنرمداحی را از یاد نبرد.خسته کننده نخواند،شوررا انتقال دهد.»

موسی پور کارشناس مسائل مذهبی تاکید دارد که یک مداح بایدجامعیت در ذاکری داشته باشد؛یعنی مناجات،مدیحه،مرثیه،نوحه،مولودی و انسجام دسته عزاداری و...راتوأَمان بلدباشد،چرا که همه مکمل یکدیگرند.تک بُعدی رشد نکند.

وی می گوید:« مدیریت محتوایی و شکلی جلسه را همزمان داشته باشد. در چگونگی استفاده از صوت،مضمون و مفهوم شعر را در نظر داشته باشد. از چیزهایی که برای حنجره آسیب دارد بپرهیزد.به خط و مشی روزآمد ولایت در جهت گیری های مداحی خود اهتمام ویژه داشته و آن را اصل قرار دهد.»

مداح جوان! در انتخاب سبک دقت کن

حاج علی آهی رئیس هیئت مدیره خانه مداحان ضمن انتقاد از سبک های سخیف مداحی می گوید:«اکنون اگر از برخی مداحان جدید بپرسید استادتان چه کسی است؟ پاسخی ندارند! چون سبک آن ها ˈمن در آوردیˈاست و طوری می خوانند که رضای خداوند در آن نیست.

برخی از شیوه های جدیدی که در مواردی دیده می شود مورد رضای خدا نیست. چون هم شعرشان، هم روضه شان و حتی خواندن شان غیر شرعی است.سبک های ˈمن در آوردیˈخداپسندانه نیست.»

وی با تأکید بر اینکه تعداد زیادی از مداحان بر اساس سبک های سنتی قدیم نوحه سرایی می کنند، این شیوه اصیل را خداپسندانه توصیف کرده و می گوید: « نوآوری در هر کاری خوب است، اما بین کارˈمن در آوردیˈو نوآوری تفاوت وجود دارد.همان طور که مقام معظم رهبری می فرمایند؛مداح باید در این زمینه توجه داشته باشد. مداح باید استاد ببیند، من ـ که اکنون 87 سال سن دارم ـ نزد مراجع تقلید-از جمله مرحوم آیت الله سید محمدهادی میلانی-شاگردی کردم. اکنون از برخی از این جدیدی هابپرسید:استادتان چه کسی است یاکدام مجتهد استادتان هست؟ پاسخی ندارند، بلکه سبک خودشان را در می آورند و می خوانند، این کار غیر رضای خداست.

قلیل مداحانی که سخیف می خوانند نمی دانند که مداح حافظ اصول و فروع دین است. وقتی که مداح از توحید، نبوت و امامت می گوید، یعنی از اصول دین می گوید. وقتی مناجات می خواند، وقتی از نماز و روزه، جهاد، حج، خمس و زکات، امر به معروف و نهی از منکر می گوید، این ها فروع دین است.

این پیرغلام اباعبدالله الحسین(ع) در پاسخ به این سؤال که آیا مداح مجاز است درباره مسائل اجتماعی یا سیاسی در مداحی سخن به میان آورد،می گوید: «مداح نباید در کار سیاست دخالت کند، مگر سیاستی که مقام معظم رهبری آن را هدایت می کنند. مراد این است که بتواند منبر را خوب تحویل دهد، مطالعات داشته باشد، تاریخ بخواند و مقاتل صحیح را حفظ کند، نه اینکه از برخی نوارها و سی دی ها کپی بر دارد و مصیبت و مرثیه بخواند.

مداحان جوان استاد ببینند و پیرو نوار و سی دی نباشند! اگر می خواهند مداحی کنند به معانی و مسائلی که ویژه دیدگاه های صوفیانه است یا قائل شدن مقام الوهیت برای انسان در اشعار خود دقت کنند.»

برای ادای مستحبات اقامه واجبات را

ترک نکنیم

یک پژوهشگر و کارشناس مسائل مذهبی توضیح می دهد:«ظاهر مداح در عین آراستگی باید در خور شان مجلس امام حسین (ع) باشد.»

وی در باب اشعاری که برای مداحی انتخاب می شوند، می گوید:«اشعار باید روح حماسه ، معنویت و آزادگی را در وجود مستمعین زنده کند. شعرهایی که سراسر حکمت باشند. اگر می خواهند روضه خوانی کنند، مقتل خوانی کنند. لازمه اش این است که مداح مقاتل مستند مثل ابی مخنف،لهوف و ... را با دقت بخواند و مستند و دقیق مقتل خوانی کند.زیاد مجلس را طول ندهند؛ هم موجب ملال مخاطبین می شود و هم با ادامه مجلس تا نیمه های شب بیم این می رود که با ادای مستحبات – برپایی مجلس عزاداری- از واجباتی مثل نماز صبح جا بمانیم که این به نوبه خود یک آسیب است.»

وی با تذکر نسبت به این که دشمنان ما مترصد این هستند که کارهای غیر شرعی و غیر منطقی عده ای افراد نا آگاه را ثبت و ضبط کرده و به کمک وسایل ارتباط جمعی به نحو گسترده ای پخش کنند تا هم به انسجام شیعه و سنی ضربه بزنند و هم این قبیل کارها را در دنیا به نام شیعه و اهل بیت (ع) تبلیغ کنند، می گوید:« نباید از سازهای وارداتی برای تنظیم ریتم و آهنگ مداحی استفاده کرد این اقدامات بدعت آمیز،دون شان مجلس آقا ابا عبدالله(ع) بوده و موجب تضعیف بُعد معنوی عزاداری می شود.»

این پژوهشگر مسائل مذهبی ادامه می دهد:«در آیه 32 سوره حج اشاره شده که برپایی شعائر مذهبی نشانه تقوای قلوب است. عزاداری جز مستحبات موکد آورده شده منتها باید در حین انجام آن به نکاتی چند توجه داشت. در عرصه عزاداری نباید دچار غلو ،ریا،خودنمایی،چشم و هم چشمی ها شویم.عزاداری ما به واجبات ما صدمه نزنند. (برای مثال نماز صبح مان قضا نشود.) شیطان از طریق غفلت ما را از مستحبات به محرمات نکشاند. برای مثال وقتی برای عزاداری وارد مجلس امام حسین (ع) می شویم باید مراقب باشیم که کارهای نظیر غیبت، تهمت، آزار دیگران،خودنمایی و... خودداری کنیم. دسته های عزاداری طوری سامان داده شوند که ضمن اینکه مراسم عزاداری را با توجه کامل و شکوه خاص برگزار می کنند،با کارهایی نظیر حرکت در خیابان ها در ساعات نیمه شب ،بلند کردن صدای بلندگوها،راه بندان خیابان ها و...موجب آزار دیگران نشوند.»

وی تاکید دارد که با انتخاب سبک مناسب شور آفرین مجلس عزاداری امام حسین (ع) بوده و موجی از شعور خلق کنیم. نباشد که تنها برای ریزش اشک بیشتر به جای تاکید بر جنبه های حماسی واقعه-نعوذبالله - بر حزن و ضعف تاکید بیشتری شود.

پیوند بین سخنرانان با تدبیر

و مداحان شور آفرین

علی نظری مربی عقیدتی بسیج معتقد است که در باب سبک های جدید نباید سبک های قدیمی را کنار گذاشت. باید پیشکسوتان این سبک ها را- نظیر سبک هایی که در دهه 60 رواج داشته – احیا کنند و هر از چند گاه مداحی هایی شور انگیز با سبک های سنتی گذشته داشته باشند. به هر جهت این سبک ها برای خود ماست و باید حفظشان کرد. »

وی به مداحان و سینه زنان متذکر می شود:«در مداحی ها بعضا برای ایجاد شور بیشتر گفته می شود، آقا این لباس زمینی را از تن در بیاور!مگر آخرش در غسال خانه از تنت درش نمی آورند؟!این قبیل قیاس ها درست نیست. حواستان به دوربین های دشمنان باشد. یک لحظه به این فکر کنید که اگر ائمه معصومین(ع) را در مجلس ببینید باز هم رویتان می شود که اینگونه رفتار کنید؟»

وی خطاب به مداحان می گوید:«آقایان مداح حواستان باشد که این نوجوانان و جوانانی که به دستگاه امام حسین (ع) راه می یابند سراسر شورند. از همه رفتارها و کردارهای شما حتی نحوه صحبت کردنتان با تلفن همراهتان الگو برداری می کنند.شما باید برای این قشر مربی اخلاق هم باشید.»

نظری صاحب نظر مسائل مذهبی به جلساتی اشاره می کند که در آنها حلقه اتصال بین سخنرانی و مداحی چندان مستحکم نیست .

وی می گوید: «یکی از راه های آفریدن شور در کنار شعور پیوند بین مداح شور آفرین با روحانی سخنور است.»

اضافه کردن نظر