بحارالانوار 15/105.
بحارالانوار 15/117.
به كسر نون . (محدّث قمى رحمه اللّه )
هر كه طالب است رجوع كند به (اذكياء) ابن جوزى يا به (حياة الحيوان ) در (افعى ) يا به مجلّد اوّل (ناسخ التواريخ ) (محدّث قمى رَحَمَهُ اللّهُ)
(مُضَر) و (ربيعه ) را دشنام ندهيد، زيرا كه آن دو مسلمان بوده اند. ر.ك : (ترجمه تاريخ يعقوبى ) 1/285، (كنز العمّال ) حديث 34119 .
(مُضَر) به ضم ميم و فتح ضاد معجمه است .
(اءنساب الاشراف ) 1/37، تحقيق : دكتر زكّار و دكتر زركلى .
(عَيْلان ) به فتح عين مهمله و سكون ياء.
بـه كـسـر خـاء و دال مـهـمـله مـكـسوره بر وزن زِبْرج واز اين جهت يزيدلعين هنگامى كه سر مبارك حسين عليه السّلام را نزد او نهاده بودند و اشعارى مى خواند خود را بـه خـنـْدِف نـسـبـت داد و گفت : (لَسْتُ من خِندف اِنْ لَمْ انتَقم ) الخ و حضرت زينب عَليها السلام در مقام جواب او در خطبه فرمود: (وَ كَيْفَ يُرْتَجى مَنْ لَفَظَ فُوهُ اكْبادُ الاْ زكيا) الخ كـنـايـه از آنـكـه چـرا خـودت را نـسـبـت به (خندف ) مى دهى بلكه ياد كن جدّه ات هند جگرخواره را و كارهاى او را. و لَنِعْمَ م ا قالَ الحكيم السنائى :
داستان پسر هند مگر نشيندى
كه از او و سه كس او به چه رسيد
پدر او لب و دندان پيمبر بشكست
مادر او جگر عم پيمبر بمكيد
او بناحق ، حق داماد پيمبر بستاد
پسر او سر فرزند پيمبر ببريد
بر چنين قوم ، تو لعنت نكنى شرمت باد
لَعَنَ اللّهُ يزيدَ وَ عَل ى آل يزيد
(محدّث قمى رحمه اللّه ).
10ـ (اءنساب الاشراف ) 1/39 ـ 40
11ـ (مُدْرِكه ) به ضم ميم و كسر راء. (محدث قمى رحمه اللّه ).
12ـ (خُزَيمه ) به ضمّ خاء و فتح زاء معجمتين .(محدّث قمى رحمه اللّه ).
13ـ (كِنانه ) به كسركاف .(محدّث قمى رحمه اللّه ) .
14ـ (نَضْر) به فتح نون و سكون ضاء معجمه . (محدّث قمى رحمه اللّه ) .
15ـ (فِهْر) به كسر فاء و سكون هاء (محدّث قمى رحمه اللّه ) .
16ـ (لُوَىّ) به ضم لام و فتح واو و تشديد ياء (محدث قمى رحمه اللّه )
17ـ (مرّه ) به ضمّ ميم و تشديد راء. (محدث قمى رحمه اللّه ) .
18ـ به ضمّ جيم و فتح ميم (محدث قمى رحمه اللّه )
19ـ (قُصَى ) به ضمّ قاف و فتح صاد مهمله و ياء مشدّده . (محدث قمى رحمه اللّه ) .
20ـ زِراح (نسخه بدل ).
21ـ به حاء و سين مهملتين بر وزن (وَحشيّه ) (محدث قمى رحمه اللّه ) .
22ـ به ضمّ حاء مهمله تشديد باء موحّده (محدث قمى رحمه اللّه ) .
23ـ جارى شدن خون از بينى ، خون دماغ (فرهنگ معين 2/1661)
24ـ (اءنساب الا شراف ) 1/74 .
25ـ (حَجُون ) به فتح حاء مهمله و ضمّ جيم و سكون واو ؛ نام قبرستانى است در بالاى مكّه . (محدّث قمى ؛ ) .
26ـ دوقلو
27ـ دو ماه درخشان
28ـ به فتح معجمتين .
29ـ (شرح نهج البلاغه ) ابن ابى الحديد، 15/228 ـ 229 .
30ـ (امالى شيخ طوسى ) ص 457، حديث 1020 .
31ـ (بحارالانوار) 15/125.
32ـ (بحارالانوار) 15/109 .
33ـ جلاء العيون ) ص 64.
34ـ (الكافى ) 1/439.
35ـ (امـالى شـيـخ صـدوق ) مـجـلس 48، ص 361 ، حـديـث اول
36ـ سوره اسراء، آيه 81 .
37ـ (مناقب ابن شهر آشوب ) ، 1/58 ؛ تحقيق دكتر بقاعى ، بيروت .
38ـ (احتجاج طبرسى ) 1/529 ، چاپ اسوه .
39ـ بحار الانوار) 15/340 ، حديث 10 و 11 .
40ـ (ثُويبه ) به ضمّ ثاء مثلثه و فتح واو (شيخ عباس قمى رحمه اللّه ) .
41ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/223، تحقيق : دكتر بقاعى ، بيروت .
42ـ (نهج البلاغه ) ترجمه شهيدى ، ص 222، خطبه 192 .
43ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب ، 1/59
44ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب ، 1/60 .
45ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب ، 1/60 ـ 61
46ـ سبب سر نتراشيدن آن حضرت آن بود كه سر تراشيدن در آن زمان بدنما بـود و نـبـىّ و امـام كـارى نمى نمايند كه در نظرها قبيح نمايد و چون اسلام شايع شد و قـُبـحش برطرف گرديد ائمه ـ سلام اللّه عليهم ـ مى تراشيدند. (شيخ عباس قمى رحمه اللّه ) .
47ـ بالجمله ؛ شمايل پيغمبر صلى اللّه عليه و آله به حُسن و صباحت و غايت اعـتـدال و تـنـاسـب سـمـره آفـاق و شـهـره روى زمـيـن اسـت ؛ چـنـانـچـه از ابـن عـبـّاس مـنـقـول اسـت كه هيچ وقت با آفتاب برابر نشد مگر آنكه نور آفتاب مغلوب شد و هر وقت نـزديـك چـراغ مـى نـشـسـت نور چراغ رخت مى بست و حديث امّ معبد معروف است و اشعار جناب خديجه در مدح آن حضرت مشهور. از آن جمله گفته :
جاءَ الْحَبيبُ الّذي اَهْواهُ مِنْ سَفَرٍ
والشَّمْسُ قَدْ اَثَرَتْ في وَجْهِهِاَثَرا
عَجِبْتُ لِلشَمْس مِنْ تَقليل وَجَنَتِهِ
وَالشَّمْسُ لا يَنْبَغي اَنْ تُدْرِكَ الْقَمَرا
و هم به آن مكرّمه نسبت داده شده و برخى از عايشه دانند:
لَواحى زلَيْخا لَوْرَاَيْنَ جَبينَهُ
لاََّثَرْنَبِالقَطْعِ القُلُوبِ عَلَى الاَْيدي
وَلَوْ سَمِعُوا في مِصْرَ اَوْصافَ وَجْهِهِ
لَم ا بَذَلَوا في سَوْمِ يُوسُفَ مِن نَقَدٍ
(شيخ عباس قمى رحمه اللّه )
48ـ ر. ك : (بحار الانوار) 16/152 ـ 153
49ـ (نـاسـخ التـواريـخ ) جـزء پنجم ، جلد دوم ، ص 109، معجزه 71، چاپ مطبوعات دينى ، قم .
50ـ (السيرة النبويّة ) ابن هشام 4/579، چاپ المكتبة العلميّه ، بيروت .
51ـ (الكـافـى ) 5/27 ـ 31، بـاب (وصـيـة الرسول صلى اللّه عليه و آله و سلّم و اميرالمؤ منين عليه السّلام فى السّرايا) .
52ـ (معانى الاخبار) شيخ صدوق ص 160 .
53ـ (تفسير نورالثقلين ) 2/334 .
54ـ (قرب الاسناد) حميرى ص 91، حديث 304.
55ـ (بحار الانوار) 16/220، حديث 12 .
56ـ (بحار الانوار) 16/225، حديث 28 .
57ـ (بحار الانوار) 16/222، حديث 19.
58ـ (المحجة البيضاء) فيض كاشانى 2/276 .
59ـ (الكافى ) 2/504، باب (الاستغفار)، حديث 4 .
60ـ همان ماءخذ، حديث 5 .
61ـ (الكافى ) 2/122، باب (التواضع )، حديث 3 .
62ـ (قرب الاسناد) حميرى ص 90، حديث 299 .
63ـ (اقبال الا عمال ) ابن طاووس ، ص 194، چاپ اعلمى ، بيروت .
64ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/190 ـ 192، تحقيق : دكتر بقاعى ، بيروت .
65ـ (مكارم الاخلاق ) طبرسى ص 15 ـ 16، چاپ اعلمى ، بيروت .
66ـ (الشـّفـاء بتعريف حقوق المصطفى ) قاضى عياض 1/117، چاپ دارالا رقم ، بيروت .
67ـ (الشـمـائل المـحـمـديـّة ) تـرمـذى ، مـلحق به (سُنَن ترمذى ) 5/567، تحقيق : صدقى محمد جميل العطّار.
68ـ (بحار الانوار) 16/247 .
69ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/192 .
70ـ (بحار الانوار) 76/273 .
71ـ (مكارم الاخلاق ) طبرسى ص 25، چاپ اعلمى ، بيروت .
72ـ (الكافى ) 2/670، باب (حسن الصحابة و حق الصاحب فى السفر).
73ـ (الشمائل المحمديّة ) ترمذى ، ملحق به (سُنَن ترمذى ) 5/567 .
74ـ (الشفاء)قاضى عياض 1/96.
75ـ سوره قلم (68)، آيه 4 .
76ـ (بحارالانوار) 16/231
77ـ (نهج البلاغه ) ترجمه شهيدى ، ص 407، كلام (غريب ) 9 .
78ـ (بحار الانوار) 16/234 .
79ـ ر.ك : (بحار الانوار) 16/241 ـ 246
80ـ ر.ك (بحار الانوار) 16/246 ـ 254؛ (مكارم الاخلاق ) طبرسى ؛ (سنن النبى ) علامه طباطبايى .
81ـ (الخصال ) شيخ صدوق 1/271، باب الخمسة .
82ـ 4ـ5ـ6 (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/192
83ـ سـوره انـفال (8)، آيه 35؛ (نمازشان نزد خانه (خدا)، چيزى جز (سوت كشيدن ) و (كف زدن ) نبود.)
84ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/189، تحقيق : دكتر بقاعى ، بيروت .
85ـ سوره قمر (54)، آيه 1 ـ 2 .
86ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/163. تحقيق : بقاعى ، بيروت .
87ـ (تفسير قمى ) 2/341، چاپ دارالكتاب ، قم .
88ـ (مـنـاقب ) خوارزمى ص 306، حديث 301، چاپ انتشارات اسلامى . (كشف اليقين ). علاّمه حلّى ،ص 112، چاپ انتشارات وزارت ارشاد.
89ـ (خرائج ) راوندى 1/58؛ (بحار الانوار) 17/230 .
90ـ (خرائج ) راوندى 1/48؛ (بحار الانوار) 17/359 .
91ـ (امالى ) شيخ طوسى ص 341، حديث 692، مجلس 12 .
92ـ (خرائج ) 1/155
93ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/126 .
94ـ همان ماءخذ .
95ـ همان ماءخذ 1/160 .
96ـ همان ماءخذ 1/161
97ـ همان ماءخذ 1/161
98ـ (خرائج ) راوندى 1/23 .
99ـ (خرائج ) 1/165 ـ 166؛ (بحار الانوار) 17/365 .
100ـ (قصص الانبياء) راوندى ص 311، حديث 417، چاپ الهادى ، قم .
101ـ (نهج البلاغه ) ترجمه شهيدى ص 223، خطبه 192 .
102ـ (نـاسـخ التـواريـخ ) جـزء پنجم ، جلد دوم ، ص 115، چاپ مطبوعات دينى ، قم .
103ـ (خرائج ) راوندى 1/98 .
104ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/159 ـ 160 .
105ـ (بحار الانوار) 17/398 .
106ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/138 .
107ـ ر.ك : (بحار الانوار) 17/390 ـ 421، باب پنجم .
108ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/132 .
109ـ (بحار الانوار) 17/397 .
110ـ (قصص الانبياء) راوندى ص 286، حديث 383 .
111ـ (خرائج ) راوندى 1/136 .
112ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/179 ـ 180؛ (قصص الانبياء) راوندى ص 312، حديث 421 .
113ـ (الا غانى ) ابوالفرج اصفهانى ،7/7-27، (اخبارالسيّد) ،مرزبانى ، ص 171
114ـ ر.ك : (بحار الانوار) 18/1 ـ 45، باب 6 ـ 7 .
115ـ (خرائج ) راوندى 1/29، (اعلام الورى ) طبرسى 1/82 .
116ـ در متن (باژگونه ) آمده بود.
117ـ (امـالى ) سـيـد مـرتضى 1/192، (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/117 ؛ اشعار جعدى در ص 214 (مناقب آمده است .
118ـ (مناقب ) ابن شهرآشوب ، 1/118 .
119ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/161 ـ 162. با مقدارى تفاوت .
120ـ (خرائج ) راوندى 2/926.
121ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/174
122ـ (إ علام الورى ) طبرسى 1/84 ـ 85؛ (خرائج ) راوندى 1/33 .
123ـ (إ علام الورى ) طبرسى 1/76 ـ 77 .
124ـ (بحارالانوار) 18/32 ـ 34 .
125ـ (خرائج ) راوندى 1/42 .
126ـ ر.ك : (بحار الانوار) 18/45 ـ 75 .
127ـ (تفسير قمى ) على بن ابراهيم 2/212 .
128ـ سوره حجر (15)، آيه 95.
129ـ (بحار الانوار) 18/53 ـ 55 .
130ـ (خرائج ) راوندى 1/51
131ـ (خرائج ) راوندى 2/775 .
132ـ (بحار الانوار) 18/64 .
133ـ (حياة القلوب ) علامه مجلسى 3/621 .
134ـ (بحارلانوار) 18/ 89 ـ 90.
135ـ (ارشـاد) شـيـخ مـفـيـد 1/339 ـ 341، چـاپ آل البيت عليهماالسّلام ، قم .
136ـ (مناقب ) ابن شهر آشوب 1/121 .
137ـ سوره انفال (8)، آيه 70 .
138ـ (قـرب الاسـنـاد) حـمـيـرى ص 19، حـديـث 66، چـاپ آل البيت عليهماالسّلام قم .
139ـ سوره شرح (94)، آيه 4 .
140ـ (قصص الانبياء) راوندى ص 293، حديث 394 .
141ـ (خرائج ) راوندى 1/61 .
142ـ (خرائج ) راوندى 1/89 .
143ـ (بحار الانوار) 21/53 ـ 54 .
144ـ (إ علام الورى ) طبرسى 1/214 .
145ـ (بحار الانوار) 21/57 .
146ـ (حياة القلوب ) 3/666، انتشارات سرور، قم .
147ـ دايى هاى من .
148ـ (كمال الدين ) شيخ صدوق ص 171 .
149ـ (الكافى ) 1/447، حديث 23 .
150ـ سوره انسان (76)، آيه 22 .
151ـ سوره انفال (8)، آيه 41 .
152ـ سوره توبه (9)، آيه 19 .
153ـ (خصال ) شيخ صدوق ، 1/312، حديث 90
154ـ (بحيرا) نامش جرجيس بن ابى ربيعه و بر شريعت حضرت عيسى 7 و روش رهـبـانان بوده و مردى به غايت بزرگ بود؛ چنانكه انوشيروان بدو نامه مى كرد و او را بزرگوار مى داشت . (شيخ عباس قمى ؛)
155ـ (كمال الدين ) شيخ صدوق ص 187 .
156ـ (الكافى ) 5/374 ـ 375، حديث 9 .
حـاصـل مـضمون اشعار اين است : گوارا باد ترا اى خديجه كه هماى سعادت نشان تو به سـوى كنگره عرش عزّت و شرف پرواز نمود و جفت بهترين اوّلين و آخرين گرديدى و در جـهـان مـثـل محمد صلى اللّه عليه و آله و سلّم كجانشان توان يافت . اوست كه بشارت داده انـد بـه پـيـغـمـبرى او موسى و عيسى عليهماالسلام و به زودى اثر بشارت ايشان ظاهر خـواهـد گـرديـد و سالها است كه خوانندگان و نويسندگان كتابهاى آسمانى اقرار كرده انـد كـه اوسـت رسـول بـطـحـاء و هـدايـت كـنـنـدگـان اهل ارض و سماء. (شيخ عباس قمى رحمه اللّه )